مفهوم بار قائم زلزله

اثر زلزله بر سازه شامل مولفه های سه گانه شتاب در دو جهت افقی و یک جهت قائم است. همانطور که زلزله باعث اعمال شتاب و جابه جایی سازه در جهات اصلی افقی میشود، در جهت قائم نیز به سازه شتاب و جابه جایی اعمال مینماید. مولفه های شتاب قائم زلزله بعضاً اعدادی بزرگ و در مورد مناطق نزدیک گسل ( حوزه نزدیک گسل ) اعدادی حول و حوش مقادیر شتاب افقی زلزله ممکن است باشد. به همین جهت باید مشابه مولفه های افقی شتاب زلزله ، مولفه قائم زلزله نیز در طرح سازه دیده شود. در مورد رفتار سازه تحت مولفه قائم زلزله ، باید توجه داشت که عمده سازه های ساختمانی متعارف ، برای ارتعاش در راستای قائم ، نسبتاً صلب میباشند و پریود نوسان سازه در مودهای قائم اعداد کوچکی خواهد بود. این صلبیت نسبی باعث کاهش نسبی نیروهای منتقل شده در راستای قائم ساختمان میشود. در سازه های صلب ، شتاب منتقل شده به سازه همان شتاب اعمال شده در پایه ( فونداسیون ) میباشد و جابه جایی های نسبی نقاط مختلف سازه تقریباً صفر است که این موضوع باعث کاهش نیروهای داخلی در اعضای سازه میشود؛ اما در سازه های انعطافپذیر این موضوع صادق نیست. به دلیل انعطاف سازه، در آن جابه جایی های نسبی و نیروهای داخلی ایجاد میشود. این موضوع باعث میشود که هر چند مولفه شتاب قائم زلزله در مقایسه با شتاب افقی اعداد کمی نباشد؛ اما نیروی قائم زلزله در مقایسه با نیروی افقی زلزله در عمده موارد به مقدار قابل توجهی کمتر گردد. فرض صلبیت قائم سازه ، برای قسمتهای طره ساختمان و دهانه های بزرگ چندان صادق نیست؛ به همین جهت در آیین نامه ها برای این قسمتها مقدار بیشتری بار قائم زلزله پیش بینی گردیده است. برای در نظر گرفتن اثر بار قائم زلزله به کل ساختمان، آیین نامه ها درصد مشخصی از بار مرده ساختمان را پیش بینی کرده اند که به کل سازه به عنوان مولفه قائم زلزله اعمال گردد. در حال حاضر آیین_نامه_۲۸۰۰ این بار قائم را فقط برای سازه های ساخته شده در پهنه با خطر لرزه ای خیلی زیاد اجباری کرده است. در بقیه موارد بار قائم زلزله فقط به طره ها ، تیرهای با دهانه بیشتر از ۱۵ متر و تیرهای با بار متمرکز قابل توجه اعمال میگردد